Na rabacie, w ogrodzie pyszni się dumnie główka - to pysznogłówka!
Pysznogłówka, zwana równie często z łaciny - monardą, jest wieloletnią rośliną ozdobną, która pięknie dekoruje rabaty ogrodowe. Swój urok pysznogłówka ukazuje latem - kwitnie od czerwca, przez całe wakacje, aż do września.
Pysznogłówka, w zależności od odmiany, osiąga wysokość od 50 - 100 cm, ale odmiany miniaturowe, do uprawy w skrzynkach i donicach, mogą mieć tylko 30 cm.
Kwiaty pysznogłówki potrafią zaskoczyć swoim wyglądem.
Pysznogłówka ma kwiatostany zebrane w “główki”, które prężą się dumnie na sztywnych, wyprostowanych, czterokanciastych łodygach. Kolor kwiatów to bogata paleta barw - pysznogłówki mają kwiaty białe, kremowe i żółte, a także lekko zielonkawe, mogą być również czerwone, bordowe, fioletowe, a także w wielu odcieniach różu. Kwiatostany pysznogłówki wyglądają nieco dziwacznie, jedni porównują je do głowy w barwnej koronie, inni do płomieni. Kwiaty wyglądają jakby były nawleczone na łodygi, gdyż ułożone są warstwowo, jeden pod drugim, jak koraliki na sznurku.
Płatki kwiatów są wąskie, lekko zwinięte w rurki. Mogą występować w pojedynczym rzędzie, lub być ułożone liczniej, tworząc pełniejsze pąki.
Kwiaty pysznogłówki kochają pszczoły, motyle i inne owady. Wiele z kwiatów pięknie pachnie - ich aromat jest mocny, dość orzeźwiający, niezbyt słodki, a niektóre z odmian wyróżniają się szczególnie - możemy znaleźć pysznogłówki o właściwym zapachu cytryny, ale również lawendy, czy nawet truskawek.
Liście są jajowate, ostro zakończone, wąskie, najczęściej ciemnozielone. Wiele odmian pysznogłówki ma pachnące liście, które możemy wykorzystać, podobnie jak kwiaty, w kuchni do spożycia.
Inną nazwą pysznogłówki jest bergamotka - roślina została określona tym mianem przez Karola Linneusza. Podobno dlatego, że zapachem jest podobna do cytryny, której łacińska nazwa to Citrus bergamia…. Miłośnicy perfum i zapachów pewnie już skojarzyli to określenie z kompozycji zapachowych, ponieważ roślina często wykorzystywana jest właśnie w przemyśle kosmetycznym. Ma piękny, niepowtarzalny zapach.
Pysznogłówka ma kwiaty ułożone na sztywnych łodygach, najpopularniejsze są te w kolorze czerwonym, ale paleta barw kwiatów jest dużo bogatsza.
Pysznogłówka pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie w naturze porasta brzegi rzek i jezior. W Polsce uprawia się aż 4 rodzaje pysznogłówek:
- najpopularniejszą pysznogłówkę szkarłatną,
- a także dętą, ogrodową i cytrynową.
Niektóre z kwiatów pysznogłówki to prawdziwe cuda!
Jak uprawiać pysznogłówkę w ogrodzie?
Pysznogłówka jest rośliną wieloletnią, jeżeli zapewnimy jej odpowiednie warunki rozwoju, będzie dobrze się czuła w naszym ogrodzie, dzięki czemu szybko zyskamy wiele nowych siewek.
Stanowisko dla pysznogłówki powinno być słoneczne, zaciszne, ciepłe. Pysznogłówka nie lubi cienia, i nawet w półcieniu może rosnąć, a przede wszystkim kwitnąc, słabiej.
Podłoże powinno być żyzne, najlepiej próchnicze. Dobrze, aby było to podłoże utrzymujące lekką wilgotność, ponieważ roślina ta nie znosi suszy. Kilka dni bez deszczu wytrzyma, ale już dłuższe okresy bezdeszczowe będą trudne do przetrwania, dlatego konieczne będzie podlewanie jej. Pamiętajmy, aby podlewając nie moczyć liści, ponieważ sprzyja to rozwojowi chorób na ich powierzchni.
Pielęgnacja pysznogłówki
Aby zapewnić obfite kwitnienie naszym roślinom, konieczne będzie nie tylko podawanie w upalne, suche dni, ale również nawożenie.
Pysznogłówki bardzo dobrze tolerują nawóz organiczny, idealnie sprawdza się przerobiony kompost, biohumus. Możemy też z powodzeniem wykorzystać nawozy do roślin kwitnących, i zasilać rośliny raz na tydzień, razem z podlewaniem.
Na szczęście pysznogłówki to rośliny mrozoodporne. Nie wymagają okrywania, osłaniania na zimę. Nawet w mroźnych regionach Polski, radzą sobie doskonale.
Pysznogłówka szybko rozrasta się przez rozłogi korzeniowe, ale ponieważ zadarnia duże obszary, co kilka lat, kępa pysznogłówki, wymaga odmłodzenia. Usuwamy wtedy część roślin, przyrządzamy je, a tym samym uzyskujemy nowe sadzonki na kolejne rabaty. Odmładzanie pysznogłówki zapewnia jej obfite kwitnienie i zdrowy wzrost.
Pysznogłówka ma piękny zapach, kochają ją pszczoły, trzmiele i inne zapylacze.
Pysznogłówka - choroby
Pysznogłówka niestety często choruje na mączniaka. Jest to choroba grzybowa, objawiająca się w latach deszczowych, ciepłych. Powstawaniu mączniaka na roślinie sprzyjają nie tylko warunki pogodowe, ale też siedliskowe. Zbyt duże zagęszczenie roślin na rabacie, brak przepływu powietrza, to idealne warunki dla powstania grzyba.
Mączniak objawia się białawym nalotem na liściach, początkowo powoduje nieatrakcyjne skręcanie się liści, ogranicza kwitnienie, nie zwalczany, w dalszym etapie prowadzi do zasychania rośliny.
Jeżeli zaobserwujemy na naszych pysznogłówka mączniaka, musimy wykonać oprysk. Pamiętajmy że stosując chemiczne opryski, nie możemy później wykorzystywać tych roślin do spożycia.Konieczne będzie zachowanie karencji określonej na oprysku, lub całkowite wykluczenie jej z naszego jadłospisu.
Z czym sadzić pysznogłówkę?
Pysznogłówka pięknie prezentuje się na rabatach bylinowych, w towarzystwie innych kwitnących roślin. Doskonałym towarzystwem dla niej są:
- liliowce,
- floksy,
- jeżówki,
- rudbekie,
- krwawniki,
- liatry,
- przetaczniki,
- ostróżki,
- rozchodniki,
- róże,
- szałwie,
- przywrotniki,
- złocienie,
- werbeny,
- kłosowce,
- trytomy,
- lilie,
- trawy ozdobne,
- dalie.
Pysznogłówka pięknie wygląda posadzona w dużych grupach, razem z innymi bylinami.
Jak rozmnażać pysznogłówkę?
Pysznogłówkę możemy rozmnażać za pomocą:
- nasion,
- dzielenia bryły korzeniowej,
Rozmnażanie za pomocą nasion pozwala otrzymać rośliny, które kwitną w drugim roku od wysiewu.
Nasiona zbieramy późnym latem i jesienią, suszymy je i przechowujemy do jesieni. Pamiętajmy, aby przez około 2-3 tygodnie przechowywać je w zamrażalniku, bowiem aby wykiełkować, nasiona wymagają jaryzacji.
Wysiewamy pysznogłówkę w lutym i marcu do ciepłego inspektu.
Siewki pikujemy do doniczek po około 6-8 tygodniach, do gruntu wysadzamy pod koniec maja. Możemy w pierwszym roku posadzić je w miejscu, którego nie widać - jeżeli mamy w ogrodzie rozsadnik, lub warzywnik, to z powodzeniem tam, gdyż nie będą zbyt atrakcyjne.
Na miejsce docelowe można z powodzeniem sadzić je jesienią, lub wiosną w kolejnym roku.
Podział bryły korzeniowej możemy wykonać wiosną lub jesienią.
Należy dokładnie obejrzeć roślinę, możemy wykopać ją w całości, przeciąć szpadlem na kilka sadzonek i przesadzić je na miejsce docelowe, lub odkopać od rośliny matecznej jej część, którą przesadzimy dalej.
Pamiętajmy, aby zasilić podłoże, w miejscu, gdzie posadzimy nowe sadzonki - kompost, lub ziemia do kwiatów, wymieszana z podłożem rodzimym będą dobrą podstawą do zdrowego wzrostu.
Przeczytaj także nasz artykuł, w którym zdradzamy sposób na ładny ogród! Ładny ogród - co zrobić, żeby ogród zawsze wyglądał ładnie?
Pysznogłówkę możemy stosować w kuchni jako dodatek do deserów, napojów, mięs i ryb.
Przepisy z pysznogłówką
Pysznogłówka zasługuje na nasza uwagę nie tylko z powodu bardzo długiego czasu kwitnienia czy też mocno atrakcyjnych kwiatów.
Jest to również roślina o udowodnionych właściwościach leczniczych i zdrowotnych.
Pysznogłówka wykazuje działanie bakteriobójcze, przeciwzapalne, dlatego specyfiki jak herbatki i napary możemy stosować w czasie przeziębienia, czy jako tonik do przemywania cery trądzikowej, zmienionej chorobowo. Napary i herbatki pomagają w problemach trawiennych, a także sprawdzają się jako orzeźwiająca lemoniada. Pysznogłówka pomaga osobom z problemami reumatycznymi, działa uspokajająco, oraz w chorobach krążenia. Już Indianie cenili ją i stosowali jako lek - podając ją na ból brzucha, pleców, w celu oczyszczenia organizmu, a nawet stosując po użądleniu pszczół.
Pamiętajmy jednak, zanim zaczniemy przygotowywać przysmaki i herbatki z pysznogłówki, czy innych roślin zielnych, upewnijmy się:
- czy to na pewno roślina o jakiej myślimy? czy nie mylmy jej z inną?
- skąd pochodzą rośliny? (nie używamy roślin z kwiaciarni !)
- czy rośliny nie były pryskane chemicznymi lub innymi środkami?
- czy nie mamy alergii ?
- czy nie ma przeciwwskazań do stosowania/spożywania tych roślin? (choroby? korelacje z lekami, jakie przyjmujemy?)
Zawsze stosując zioła, należy zachować ostrożność.
Syrop z pysznogłówki
Sprawdzi się jako dodatek do herbaty, jako polewa do lodów, deserów, oraz na kanapkę, do sałatek itp.
Składniki:
- pół litra wody,
- szklanka cukru,
- 4 szklanki płatków pysznogłówki,
- sok z cytryny,
Z wody i cukru przygotowujemy gorący syrop, którym po rozpuszczeniu się cukru, i ugotowaniu, zalewamy płatki. Po ostygnięciu dodajemy sok z cytryny - według uznania z całej lub połowy, i wstawiamy do lodówki, w zamkniętym naczyniu. W lodówce przechowujemy 3 dni, następnie odcedzamy płatki, a syrop zużywamy w ciągu 10 dni, lub pasteryzujemy i możemy przechowywać go dłużej.
Płatki można wykorzystać jako dekorację ciasta.
Herbata z pysznogłówki
Składniki:
- 2 świeże kwiaty lub 1 duża łyżka suszonych kwiatów,
- szklanka wrzątku.
Płatki zalewamy wrzątkiem, zaparzać około 5-8 minut, pod przykryciem. Odcedzamy.
Kwiaty i liście pysznogłówki możemy używać jako dekoracja ciast, deserów, zup, mięsa. Idealnie komponuje się z rybami, zwłaszcza łososiem i pstrągiem, dzięki swojemu cytrynowemu automatowi.
Świeże i suszone kwiaty i liście możemy dodawać do lemoniady, razem z miętą, bazylią, cytryną, pomarańczą, a nawet kwiatami czarnego bzu.
Smacznego!
Paulina
Bardzo ciekawa roślina! Muszę zapoznać się z nią bliżej.
Roman
Świetna synteza brawo.
Renata
Mam na działce piękny krzak wyrósł, uwielbiają go trzemiele
Tygrysio
W pierwszym roku po posadzeniu rozsady złożonej z około 30 sadzonek zbudowała sobie system korzeniowy i rozrosła się ale nie kwitła, natomiast w drugim roku zakwitł "łan" o powierzchni około 3 m kwadratowych. Kwitła długo i wyglądała naprawdę imponująco. Pięknie pachnie i przyciąga mnóstwo owadów zapylających. Herbatkę też polecam.