
Jak założyć ogród ziołowy i pielęgnować zioła?
Zioła to wartościowe rośliny, których możliwości lecznicze i walory smakowe cenimy od dawna. Nawet, jeżeli wydaje się nam, że na co dzień nie stosujemy wielu ziół, to nie jest to do końca prawdą. Gotując przyprawiamy zupy lubczykiem, pietruszką, do kanapek dodajemy kolendrę czy bazylię, a na trawie czy skołatane nerwy lubimy pić melisę, rumianek czy mięte.
Ogród ziołowy to skarbnica świeżych i zdrowych roślin.
W czasach, kiedy modne stało się posiadanie warzywnika (nawet w formie kilku donicy), coraz chętniej i z większym zaciekawieniem przyglądamy się ogródkom ziołowym.
Marzy nam się, aby w zasięgu ręki mieć świeże i ekologiczne zioła. Uprawiając własne zioła, możemy hodować sadzonki z własnych nasion czy zaszczepek, obserwować ich rozwój i wzrost.
Aby założyć ogródek z ziołami, nie musimy dysponować dużym areałem. Z powodzeniem możemy posadzić zioła w doniczkach na balkonie, czy nawet kuchennym parapecie. O uprawie ziół w donicach pisaliśmy już na blogu, możesz sprawdzić ten wpis tu ---> jak sadzić zioła w domu?
Dziś jednak skupimy się na ogródku z ziołami sadzonymi w gruncie, na zewnątrz. Od czego zacząć?
Gdzie założyć ogród ziołowy?
Ogród z ziołami może być dekoracyjny, jednak najlepiej jest go traktować jak warzywnik i zaplanować jego lokalizację raczej nie w przedogródku, a za domem.
Dobrym pomysłem na sąsiedztwo dla ogrodów z ziołami jest kuchnia letnia, taras. Jeżeli chcemy mieć świeże zioła łatwo dostępne, możemy stworzyć projekt sąsiadujący z kuchnią. Dzięki temu, codzienne gotowanie z użyciem ziół będzie wygodniejsze. Ważne, aby po świeże zioła nie trzeba było biegać przez cały ogród, bo może to nas zniechęcać do ich częstego stosowania w kuchni.
Istotne będzie także, aby nie planować ziół w pobliżu rabat, które w sezonie wegetacyjnym są pielęgnowane opryskami chemicznymi, czy w miejscach sąsiadujących z ruchliwą ulicą itp. Zioła mają być dla nas zdrowe i bezpieczne.
Aby ogród był wygodny w użytkowaniu, warto podzielić go na kwatery. Otoczony murem będzie chroniony przed wiatrem.
Jakie wymagania mają zioła?
Trudno ujednolicić wymagania dla tak różnorodnej grupy roślin, jest wiele gatunków i odmian roślin ziołowych, niektóre pochodzą z cieplejszych regionów świata, inne są przyzwyczajone do ostrzejszych warunków.
Jednak uogólniając, najlepszym stanowiskiem dla większości ziół będzie miejsce słoneczne, ze słońcem rozproszonym, ewentualnie lekko zacienione. Tylko nieliczne byliny będą nadawać się do uprawy w cieniu.
Miłośnicy ziół dla swoich roślin powinni również zapewnić podłoże pulchne, z dużą zawartością próchnicy, żyzne i delikatnie utrzymujące wilgoć.
Gleba nie może być sucha i uboga
Zioła pochodzące z cieplejszych regionów Europy muszą dodatkowo rosnąć na stanowisku zacisznym, tak aby nie szkodziły im nasze zimowe, chłodne wiatry. Bardzo dobrym pomysłem jest założenie takie rabaty ziołowej przy ciepłym murze, czy w słonecznym, ale otoczonym niskim żywopłotem zakątku.
Jak przygotować glebę pod ogród z ziołami?
O przygotowaniu gleby pod zioła warto pomyśleć już sezon wcześniej. Zioła najlepiej jest sadzić wiosną, więc przygotowania gleby rozpoczynam jesienią, w roku poprzedzającym.
Warto na początek oczyścić teren z kamieni, chwastów - usuwając je dokładnie z korzeniami. Dobrze jest solidnie przekopać glebę, na głębokość około jednego szpadla. Na zimę możemy pozostawić glebę w takim spulchnionym stanie - dzięki czemu wiosną gleba będzie miała jeszcze lepszą strukturę czy pojemność wodną.
Jeżeli nasza gleba jest zbyt piaszczysta czy uboga, możemy wymieszać ją z kompostem, czy dodać odrobinę gliny, aby trzymała wilgoć.
Natomiast na glebach gliniastych struktura wymaga rozluźnienia - tu także pomoże nam kompost i piasek.
Nasze komponenty (kompost, piasek, glina) rozsypujemy na spulchnionej powierzchni, a następnie dokładnie mieszamy - można widłami, szpadlem lub glebogryzarką.
Zioła najlepiej rosną w podłożu o odczynie lekko kwaśnym. Gdy nasze podłoże ma inne ph - jest bardzo kwaśne, to najlepiej jesienią wykonać zabieg wapnowania.
Jak sadzić zioła?
Optymalnym terminem do sadzenia ziół jest maj. W tym terminie, pop 15 maja, nasze sadzonki będą bezpieczne od wiosennych przymrozków, a do jesieni zdąża się ładnie ukorzenić i wtedy bez problemu w większości przezimują ( nie mówiąc o gatunkach jednorocznych).
Sadzenie ziół na rabaty warto wykonać dopiero po 15 maja.
Decydując się na ogród z ziołami, nie musimy rezygnować z jego dekoracyjności. Aby ten zakątek mimo wszystko był ozdobny, możemy ogród podzielić na kwatery. Zioła rosnące w skrzyniach, czy po prostu na rabatach, można oddzielić ścieżkami ze żwiru, czy płyt betonowych, kamiennych. Takie ścieżki sprawią również, że ogródek będzie wygodny i funkcjonalny.
Planując rozmieszczenie roślin na rabatach, należy wziąć pod uwagę ich wymagania, czy żywotność ( jednoroczne i byliny), oraz wysokość.
Razem sadzimy rośliny o jednakowych wymaganiach.
Najlepiej stworzyć oddzielną rabatę na gatunki jednoroczne, których coroczne sadzenie będzie wymagało spulchniania ziemi, przygotowywania gleby itp. Gdyby rosły razem z bylinami, praca byłaby nieco bardziej skomplikowana.
Aby wszystkie rośliny były w "zasięgu ręki", najlepiej aby nasze kwatery miały do 100-120 cm szerokości. W centrum sadzimy gatunki najwyższe, im bliżej ku krawędzi rabaty, niższe.
Zioła są bardzo efektowne, mają ładne liście, a wiele gatunków także kwiaty. Ich zaletą jest również piękny zapach, więc jeżeli odpowiednio zadbamy o nasz ziołownik, może on stać się dekoracją ogrodu.
W Polsce wybór sadzonek ziół jest bardzo duży. Miłośnicy tych zdrowotnych roślin mogą z roku na rok powiększać swoje zbiory, niektórzy z nich wciąż oczekują nowych odmian, co napędza producentów i szkółkarzy do poszukiwań i produkcji.
Sadzonki najlepiej kupować u lokalnych szkółkarzy i ogrodników.
Jeżeli planujemy założenie ogrodu z ziołami, najlepiej, poszukać na naszym lokalnym rynku, w szkółkach lub dobrych sklepach ogrodniczych. Dlaczego? Nasza sadzonka u ogrodnika z lokalnych szkółek ma dokładnie takie same warunki jak w naszym ogrodzie, położonym po sąsiedzku. Jest więc zahartowana i z pewnością nie sprawi kłopotów. Oferta sadzonek jest bogata i każdy znajdzie coś dla siebie.
Kiedy mamy więcej czasu, lub lubimy samodzielnie hodować rośliny, możemy skorzystać z nasion ziół, lub spróbować rozmnożyć sadzonki z jednego, zakupionego egzemplarza.
Rozmnażanie ziół
Rozmnażanie ziół w dużej mierze zależy od tego, czy mamy do czynienia z gatunkiem jednorocznym, dwuletnim czy byliną.
Gatunki jednoroczne i dwuletnie rozmnażamy za pomocą wysiewu nasion. Wysiew można rozpocząć w sierpniu - dla ziół dwuletnich, lub już w marcu dla jednorocznych. Nasiona wysiewamy w inspekcie, lub we wnętrzu, a po 15 maja wysadzamy w grunt. Sadzonki ziół jednorocznych i dwuletnich są wrażliwe na przymrozki.
Zioła jednoroczne łatwo rozmnożymy z nasion.
Po wysiewie nasiona muszą być ustawione w ciepłym miejscu, powinniśmy też zadbać o ich stałą lekką wilgotność. Kiedy zaczną kiełkować, musimy natomiast zapewnić dostęp słońca, aby siewki nie były wybujałe, tylko zdrowe.
Do gatunków jednorocznych lub dwuletnich ziół zaliczamy:
- arcydzięgiel litwor,
- bazylia pospolita,
- biedrzeniec anyż,
- czosnek pospolity,
- kminek zwyczajny,
- koper ogrodowy,
- majeranek ogrodowy,
- trybula ogrodowa,
Drugim ciekawym sposobem jest rozmnażanie ziół z sadzonek. Jako sadzonka sprawdzi się zarówno zielona gałązka, jak też sadzonka zdrewniała. Wystarczy przyciąć gałązkę poniżej linii liści, a następnie zanurzyć w ukorzeniaczu i wstawić do wody, lub wilgotnego podłoża. Pobieranie sadzonek można wykonać cały sezon wegetacyjny, aż do jesieni. Otrzymane w ten sposób, młode sadzonki szczególnie wrażliwych ziół w pierwszym roku na zimę najlepiej przechować w szklarni.
Do gatunków bylinowych ziół możemy zaliczyć:
- bylica estragon,
- bylica pospolita,
- cząber ogrodowy,
- hyzop lekarski,
- lawenda wąskolistna,
- lebiodka pospolita,
- oregano,
- lubczyk ogrodowy,
- melisa lekarska,
- mięta pieprzowa,
- rozmaryn lekarski,
- szałwia lekarska,
- tymianek pospolity,
Najpopularniejsze i mniej znane gatunki ziół
W ogrodach ziołowych dużym zainteresowaniem cieszy się sadzenie ziół, które można wykorzystać na wiele sposobów. Dlatego najpopularniejsze gatunki mogą w większości być stosowane jako pobudzające trawienie, czy też w czasie przeziębienia. Niektóre zioła wykazują również działanie antyseptyczne.
Najpopularniejsze gatunki ziół to:
- tymianek
- rozmaryn
- majeranek
- oregano
Oregano jest bardzo aromatyczne i miododajne.
- mięta pieprzowa
Mięta pieprzowa jest ekspansywna, a jej listki lekko pokryte włoskami.
- melisa
- pietruszka
- koper
- czosnek
Powyższe gatunki są mało wymagające i łatwe w uprawie.
Mniej znane, ale cieszące się coraz większą uwagą zioła to:
- kolendra
- czosnek niedźwiedzi odkrywany od niedawna, przeżywa swój renesans, zjadane są liście, które mają czosnkowy aromat. Można zrobić z nim masełko ziołowe.
Na naturalnych stanowiskach czosnek niedźwiedzi jest pod ochroną.
- cząber pospolity
- arcydzięgiel litwor
- hyzop
Zioła o ozdobnych kwiatach:
- dziurawiec - o kwiatach żółtych
- lawenda - o kwiatach fioletowych
- szałwia - o kwiatach fioletowych
- pysznogłówka - o kwiatach różowych, czerwonych, białych, fioletowych,
Jak pielęgnować zioła?
W większości gatunków i odmian rośliny ziołowe nie są wymagające, ani kłopotliwe w pielęgnacji. Jednak jeżeli chcemy aby pozyskany przez nas ziołowy materiał był aromatyczny i smaczny, warto pamiętać o kilku wskazówkach pielęgnacyjnych.
Głównym surowcem pozyskiwanym z ziół są liście. Aby były aromatyczne i zdrowe, warto wciąż pobudzać roślinę do tworzenia nowych. W tym celu, zbierając listki, należy uszczykiwać wierzchołki pędów. To powoduje, że rośliny tworzą nowe pędy i rozkrzewiają się. Nie należy ścinać więcej niż połowę gałązki, ponieważ jej dolna część może zaschnąć - szczególnie jeżeli jest to zioło bylinowe, którego nasada pędu drewnieje. Tak ucięty pęd, już nie odbije.
Aby zapewnić ziołom zdrowy wzrost, trzeba regularnie usuwać chwasty, które konkurują z nimi o wodę, słońce, składniki pokarmowe.
Na wiosnę i w sezonie wegetacyjnym można zasilać ogród ziołowy nawozami naturalnymi - kompost, biohumus czy obornik granulowany, wzbogacą glebę w potrzebne składniki pokarmowe.
Aby nasze zioła bylinowe lepiej zimowały w gruncie, jesienią można zwiększyć ilość ściółki na rabatach i grządkach, albo okryć te wrażliwsze egzemplarze.
Zbiór i przechowywanie ziół
Kiedy uda nam się z sukcesem założyć rabatę z ziołami, z całą pewnością będziemy zbierać obfite liście i kwiaty. Jak powinno się zbierać zioła?
Najczęściej z ziół zbieramy liście, ale możemy też wykorzystać kwiaty, nasiona, całe łodyżki i korzenie.
My skupimy się na liściach, które należy zbierać pod koniec lata, zaraz przed kwitnieniem. Liście zbieramy do południa, ale już kiedy obeschną z wiosennej rosy, lub późnym popołudniem.
Najpopularniejszym sposobem jest suszenie ziół. Nie można ich wieszać na słońcu.
Najczęściej pora zbiorów przypada pod koniec lata. Dlaczego warto zbierać zioła o tej porze roku? Mniejsza zawartość wody w ziołach powoduje, że stają się one najbardziej pachnące, a zawarte w nich olejki eteryczne, najostrzejsze.
Jak można przechowywać zioła ? Najpopularniejsze są 2 sposoby:
-
suszenie ziół. W tym celu zerwane liście rozkładamy oczyszczone w suchym, przewiewnym, ale cienistym miejscu, a po około, tygodniu takiego dosuszania, wkładamy do słoików, puszek, lub innych SZCZELNYCH pojemników. Ważne, abyśmy pamiętali, że ziół nie suszy się na słońcu, bo tracą swoje wartości.
-
mrożenie ziół. Możemy drobno je posiekać i mrozić w takiej postaci, albo przechowywać tak całe gałązki. Ciekawym sposobem są tzw. kostki smaku. Aby je wykonać, foremki do kostek lodowych wypełnia się posiekanymi liśćmi ziół, a następnie uzupełnia wodą, i mrozi. Zachowane w ten zioła, są jeszcze bardziej aromatyczne niż suszone.
Zioła mają niepodważalne walory zdrowotne i smakowe, dlatego warto uprawiać je w swoim ogrodzie.
Własny ogródek z ziołami to ciekawa alternatywa dla miłośników zdrowej kuchni oraz ogrodnictwa. Może to być przyjemne wyzwanie, którego podjęcie będzie skutkowało wzbogaceniem naszego menu.