Pszczoła - niezbędny element natury

Pszczoła tworzy w ulu społeczność. Zbierają nektar, zapylając rośliny. Miód produkowany przez te zwierzęta posiada nie tylko walory smakowe, ale też i lecznicze. Sprawdza się przy przeziębieniach i bólach gardła. Obniża ciśnienie krwi, uspokaja u działa nasennie, jednocześnie pobudza mózg do pracy. Używany w leczeniu schorzeń wątroby, dróg żółciowych, hamuje procesy miażdżycowe. Produkują również propolis, czyli kit pszczeli, stosowany w lecznictwie, działający odczulająco i przeciwbólowo. Na trawienie korzystnie wpływa pyłek pszczeli, apetyt pobudzi i usunie zmęczenie mleczko, którym pszczoły karmią larwy. Wosk produkowany przez pszczoły stosowany jest od wieków do produkcji świec. Bez pszczół w naturze rośliny nie mogłyby się rozwijać, uprawy nie dawałby wysokich plonów.

Zagrożenia dla pszczół

Pszczoła to jeden z najlepszych zapylaczy roślin, niestety, pszczoły wymierają, co wiązane jest wykorzystaniem w rolnictwie wielko powierzchniowym pestycydów i innych środków ochrony roślin. Są odpowiedzialne za utrzymanie bio różnorodności w przyrodzie. Kłopoty z utrzymaniem pszczół występują nie tylko w Polsce, ale też w wielu krajach Europy, Ameryki czy Azji. Jednoznacznej diagnozy, umożliwiającej zastosowanie konkretnych środków zapobiegawczych nie ma, są natomiast tylko domysły i przypuszczenia. Zagrożenia dla pszczół:

• Warroza - osłabiająca odporność i skracająca życie, pszczoły mają mniejszą witalność, obniżają produkcję.
• Chemizacja rolnictwa i kurczenie się bazy po użytkowej - nowoczesne technologie i zwiększona podaż środków ochrony roślin, co negatywnie wpływa na kondycje podtrutych zwierząt, zwłaszcza, że część zbieraczek nie wraca do ula. Często zdarza się tak, że rolnicy nie przestrzegają terminów prewencji i nadużywają środków ochrony, robią opryski w dzień, kiedy pszczoły są najbardziej aktywne.
• Głód w pasiece - moda na drzewa i krzewy iglaste w ogrodach, piękne, wystrzyżone trawniki wpływa na obniżenie bazy niezbędnych dla życia pszczół pożytków. Brak bazy pokarmowej, niedobór pyłku i nektaru powoduje głód w pasiece.
• Rośliny genetycznie modyfikowane mogą być przyczyną masowego wymierania pszczół. Rośliny GMO negatywnie wpływają na układ trawienny pszczół, zmniejszają ich odporność a pasożyty, powoduje między innymi nosemozę.
• Zanieczyszczenie powietrza i wysoka zawartość metali ciężkich
• Mucha Apocephalus borealis - składa jaja do brzucha pszczoły, larwa żyje przez tydzień w ciele nosiciela, atakując mózg, po czym wykluwa się na zewnątrz, co oznacza śmierć pszczoły.
• Choroby wirusowe i pasożytnicze

Pszczoły giną

Pszczoły giną zawsze w podobny sposób. Nie zostaje po nich ślad w ulu, natomiast zapasy pokarmy zostają nie naruszone, ma to z reguły miejsce w okresie jesienno - zimowym. Nie ma nic wspólnego z naturalnym rojeniem się pszczół, kiedy ul opuszcza część roju, a pozostałe zostają w zasiedlonym ulu tworząc drugą rodzinę.

Możemy im pomóc, wykonując opryski wieczorami, po zachodzie słońca, kiedy to ustaje aktywność pszczół. Na świecie, również w naszym kraju pojawił się trend, chroniący pszczoły. Ule i pasieki stawa się nawet w miastach. Warto też zadbać o pszczoły pojawiające się w naszym ogrodzie, siejąc i sadząc kwiaty kwitnące w różnych okresach, postawić poidełko, ustawić wiązki słomy, bambusa lub trzciny, w których mogą się zagnieździć dzikie pszczoły. Trochę serca okazanego tym pożytecznym maluchom Będzie skutkowało bogatymi zbiorami, bo zapylanie roślin przez te owady jest najtańszym i najmniej czasochłonnym sposobem na uzyskanie wysokich plonów. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj - Pszczoły w ogrodzie. 

Zaczynamy przygodę z pszczelarstwem

Interesujesz się pszczołami, chcesz zacząć hodowlę? Musisz zacząć od zrobienia badań lekarskich. To nie jest wymysł. Jeśli masz reakcje alergiczne na jad pszczeli, to praca z tymi żyjątkami może stanowić dla ciebie śmiertelne zagrożenie. Na pasiekę nadaje się każdy nieużytek, kawałek ogrodu czy działki. Nie musi być wyjątkowo rozległy. Dobrze mieć też pomieszczenie, w którym przechowamy ramki, ule, korpusy, miodarkę i narzędzia, w którym będzie można odwirować miód. Warto też „uzbroić” się w wiedzę, poczytać książki o pszczołach i ich hodowli, dowiedzieć się jak najwięcej. Grunt to dobre przygotowanie i solidna porcja wiedzy, wtedy mniej przykrych rozczarowań i zaskoczenia. Musisz zdawać sobie sprawę, że pszczelarstwo to bardzo czasochłonne zajęcie. Pasiece trzeba poświęcić dużo czasu, zwłaszcza w okresie rojowym, trzeba umieć zastosować teorię w praktyce, dopilnować wielu szczegółów.

Zanim postawisz pierwszy ul

Zapisz się do związku pszczelarzy lub do powiatowego koła. Poszukaj pszczelarzy w okolicy, oni chętnie podzielą się wiedzą, doradzą, wyjaśnią niektóre rzeczy w praktyce. Zarejestruj pasiekę u powiatowego lekarza weterynarii, dostaniesz wówczas numer weterynaryjny. Jeśli będziesz sprzedawał miód - złóż wniosek o nadanie numeru sprzedaży bezpośredniej. Pamiętaj, że do 80 uli w pasiece nie musisz robić zgłoszeń do Urzędu Skarbowego, nie musisz płacić podatku od przychodu. Jeśli jednak będziesz miał 81 uli - sytuacja się zmienia, wówczas już obowiązuje cię podatek od przychodu. Przygotuj się też na inwestycję, bo początkowo pszczoły musisz kupić, musisz wybrać rasę, zakupić sprzęt. Wybierając rasę pszczół popytaj znajomych pszczelarzy, jakie rasy oni hodują, jakie rasy sprawdzają się na waszym terenie. Może będą w stanie odsprzedać kilka rodzin. Można kupić odkłady, rójki czy pełnowartościowe rodziny. Można też biernie poczekać, aż w wyszykowanym ulu z ramkami wiosną zagnieździ się jakiś przybysz. Kupując pszczoły zainteresuj się ich stanem zdrowotnym:

• Sprawdź czy nie mają niepokojących objawów
• Spytać czy przebyły jakieś choroby
• Czy były leczone
• Dowiedzieć się, z jakiego roku są matki
• Zapytać, czy są agresywne

Czasem można kupić pszczoły wraz z ulami. Pszczelarze czasem likwidują część pasieki, czasem całość. Sprawdź, jaki jest stan techniczny uli, które kupujesz, nie zapomnij o: nadstawkach, korpusach, wkładkach, ramkach, beleczkach, powałkach czy kratach - od tych elementów zależy cena.

Stawiamy ul

Przywieźliśmy swoje ule. Robimy to wieczorem, kiedy pszczoły nie są już tak aktywne jak w dzień. Pamiętaj, że pszczoły mogą wrócić do pasieki, z której zostały zabrane. Lepiej, jeśli odległość od dawnych sadyb będzie większa niż 3 km. Zanim je postawisz, sprawdź, czy twoja okolica obfituje w pożytki, może będziesz musiał posadzić lipy czy akacje, posiać rzepak, grykę, łubin lub facelię, które pszczoły uwielbiają. Koniecznie trzeba pszczołom zapewnić dostęp do wody, stawiając proste poidło. Używane ule należy zdezynfekować.

Z sąsiadami trzeba żyć w pokoju

Przed postawieniem uli porozmawiaj z sąsiadami o swoich planach. Upewnij się, że nie będą mieli żalu, obaw czy pretensji, jak już zaczniesz hodowlę i wsiąkniesz na dobre. Dbając o dobrostan sąsiedzki, pszczelarze powinni ustawiać ule w ten sposób, by nie stanowiły zagrożenia i nie naruszały spokoju sąsiadów i osób przebywających na sąsiednich posesjach. Obowiązkiem pszczelarza jest ogrodzenie pasieki, znajdującej się w pobliżu siedzib ludzkich żywopłotem. Pszczoły są ważne, natomiast niemożna przekładać ich obecności ponad dobro człowieka. W związku z tym należy liczyć się, że będąc właścicielem pasieki można zostać pociągniętym do odpowiedzialności za uciążliwość naszych pszczół względem ludzi (chodzi o pożądlenia, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego, ze względu na możliwość wystąpienia reakcji alergicznych). Sąd może również zakazać utrzymywania pasieki w konkretnym miejscu. Jeśli sąsiedzi mają alergię na jad pszczeli, to naturalnym, ludzkim odruchem jest zmiana lokalizacji uli, tak, by pszczoły nie stanowiły zagrożenia dla ludzkiego życia.

Kiedy pszczoła staje się zagrożeniem?

Pszczoły nie lubią, gdy człowiek stoi na drodze wylotowej z ula. Bardzo je to drażni, należy tego unikać, natomiast pszczelarze powinni zadbać, by drogi wylotowe z ula skierowane były w stronę bezpieczną. Pszczoły drażni zapach perfum lub potu, stąd pogryzienia zdarzają się podczas prac ogrodzie, wymagających wysiłku: plewienia, kopania. Jeśli rozdrażnione pszczoły zaczynają się koło nas kręcić, to największym błędem jest machanie rękoma i odganianie się od nich. Kiedy pszczoły nas atakują - schować się przed nimi pod drzewem, w piwnicy, w miejsca mocno ocienione i ciemne, niemal czarne.

Jakie ule?

Ul może być ozdobą działki. Fantazyjne kształty i ozdoby mogą podkreślić charakter ogrodu. Stawiając jednak pasiekę, warto wybrać ule znormalizowane, o standardowych wymiarach i wyglądzie. W Naszym kraju, w pasiekach spotyka się ule leżakowe lub stojaki następujących typów:

• Ul wielkopolski
• Ul warszawski
• Ul warszawski poszerzany
• Ul Dadanta

Wybierając ul do pasieki stacjonarnej, zdecyduj się, czy chcesz operować ramkami czy nadstawkami. Jeśli traktujemy pszczelarstwo hobbystycznie, dysponujemy wolnym czasem, to dobrym rozwiązaniem będzie ul leżakowy lub stojak z nadstawkami. W ulu leżakowym gniazdo jest powiększane poziomo, miodnia natomiast za gniazdem lub w nadstawce znajduje się miodnia, natomiast w stojaku gniazdo i miodnia powiększane są pionowo, porównywalnie do sposobu budowania gniazd przez pszczoły w środowisku naturalnym. Stosuje się tutaj ramki w dwóch rozmiarach:

• Ramki gniazdowe większej powierzchni
• Ramki nadstawowe o skróconej wysokości - do magazynowania miodu

W pasiekach stacjonarnych stosuje się też tzw. systemy ulowe, pozwalające na gospodarkę korpusową. Zamiast jednej ramki znajduje się tutaj korpus wypełniony ramkami. Ramki w gospodarce korpusowej powinny być niskie i szerokie, a ułożone jedna nad drugą traktowane są przez pszczoły jak jeden plaster.

Czy wiesz, że?

• Latem, w silnej rodzinie jest od 70 do 80 tysięcy pszczół, jesienią w ulu przeciętnie znajduje się od 20 do 25 tysięcy tych owadów
• Bzyczenie pszczoły spowodowane jest uderzeniami skrzydełek, którymi pszczoła porusza 11 400 razy na minutę
• W ulu rządzi królowa, większa od innych pszczół, żyjąca od 3 do 5 lat, ona znosi jaja, kontroluje wszystkie pszczoły w ulu, wydzielając chemiczne sygnały. Rządzi robotnicami, które dzielą się na zbieraczki miodne i pyłkowe, magazynierkami i trutniami
• Pszczoła zawsze wraca do swojego ula, bo kieruje się zapachem swojej matki, czyli królowej
• Królowa żyje do 5 lat, natomiast pszczoły robotnice wiosenne i letnie żyją 36 - 40 dni, robotnice jesienne mogą żyć od 6 do 9 miesięcy, natomiast trutnie żyją około 3 miesięcy
• Pszczoły porozumiewają się między sobą, informując się o zagrożeniach, o miejscach, gdzie znajdują się duże zasoby pokarmowe
• Pszczoła ma jedno żądło, które pozostawia w ciele ofiary po użądleniu i sama wówczas ginie. Tym, między innymi różni się od os. Długość żądła to około 2,5 mm, zakończone jest haczykowatą zadziorą, która utrudnia wyjęcie żądła. Nie wolno go wyrywać z ciała, ani palcami ani pęsetą, gdyż wówczas wyciskamy zawartość zbiorniczka z jadem, znajdującego przy żądle, do swojego ciała
• Zimą pszczoły tworzą zwarty kłąb, wytwarzając energię cieplną o temperaturze 18-20 stopni Celsjusza przez machanie skrzydełkami. Pszczoły są w stanie regulować temperaturę w swoim ulu
• Największym wrogiem pszczół jest szerszeń. Pszczoły, walcząc z szerszeniem otaczają go, zamykając go w szczelnym kłębie i wytwarzając w środku kłębu temperaturę do 46 stopni, co powoduje śmierć szerszenia
• 10 pszczół musi pracować całe życie by napełnić miodem 450 g słoiczek

Pszczelarstwo i hodowla pszczół to hobby, które wciąga, pochłania czas i energię. Jednak obserwowanie życia społeczności tych pożytecznych owadów rekompensuje te straty, dając satysfakcję i mnóstwo zadowolenia. Miód z własnej pasieki jest dodatkowym bonusem. A nawet, jeśli nie zdecydujemy się na własną hodowlę pszczół, warto im pomagać, ze względu na ich poważny wkład w życie natury i nasze.